BPS

Probleemanalyse:

De term borderline werd eind jaren ‘30 voor het eerst gebruikt. Lange tijd was er weinig aandacht voor borderline, tot het na 1960 opnieuw in de belangstelling kwam. In 1980 werd de aandoening opgenomen in het diagnostisch handboek van psychiaters, de Diagnostic Statistic Manual (DSM), als borderline persoonlijkheidsstoornis.

Borderline is een psychiatrische persoonlijkheidsstoornis die ligt tussen neurose (als smetvrees) en psychose (waandenkbeelden). Stemmingswisselingen en impulsief gedrag zijn de belangrijkste kenmerken van borderline. Ongeveer 1 a 2% van de bevolking (zo’n 150.000 mensen) heeft de stoornis. Het openbaart zich meestal aan het begin van de volwassenheid.

 

Factoren voor het ontstaan van het Bordelinerstoornis:

• Biologisch: (neiging tot) impulsiviteit en emotionele instabiliteit zijn waarschijnlijk vaak al in aanleg aanwezig. Mogelijk in verband met een verstoorde serotoninehuishouding (verantwoordelijk voor prikkeloverdracht).
• Psychologisch: instabiele gezinssituatie in de jeugd; ingrijpende ervaringen (emotionele verwaarlozing, langdurige scheiding van ouders, mishandeling, seksueel misbruik). Er wordt ook wel gesproken over hechtingsproblematiek.
• Sociaal Cultureel: de stoornis lijkt vooral in de westerse wereld voor te komen. Mogelijk manifesteert de stoornis zich onder invloed van de aard van de westerse maatschappij (individualisering, vermindering van familie-, buurt- en kerkleven), ook de snelle veranderingen in de maatschappij en het minder vastliggen van normen en waarden (minder houvast) zouden een rol kunnen spelen.
• Men gaat er op dit moment van uit dat affectieve verwaarlozing, seksueel geweld, incest en/of mishandelingen, de grondoorzaken zijn, gekoppeld aan een biologisch bepaalde gevoeligheid (bepaalde componenten in je genen).

 

Volgens de officiële diagnose moet je voldoen aan 5 van de 8 symptomen van bordelinstoornis. Deze symptomen zijn als volgt:

1. Impulsiviteit: Iemand met borderline kan zich halsoverkop in een nieuwe relatie storten of na het lezen van een interessante vacature plotseling van baan veranderen, zonder goed na te denken over de gevolgen van zo’n beslissing. Geen maat kunnen houden hoort bij die impulsiviteit. Dat kan tot uiting komen in smijten met geld, zich te buiten gaan aan alcohol of drugs, eetstoornissen en snel wisselende seksuele contacten. Ook woede-uitbarstingen kunnen erbij horen.

2. Stemmingswisselingen: Borderline kenmerkt zich voorts door snelle stemmingsveranderingen. De stemming kan gemakkelijk omslaan van somberheid en angst in gespannen opwinding of andersom. Iemand met borderline lijkt ‘overgevoelig’ te reageren op gebeurtenissen en uitspraken. Een ogenschijnlijk onschuldige opmerking kan tot een woedeuitbarsting leiden, korte tijd later gevolgd door een vrolijke bui, alsof er niets gebeurd is.

3. Zwart-wit denken: Bij borderline wordt de wereld opgedeeld in uitersten: zwart en wit, goed en slecht, mooi en lelijk, alles of niets. Er bestaan geen grijstinten. Iemand is of fantastisch leuk of onuitstaanbaar. De mening over één en dezelfde persoon kan in korte tijd helemaal omslaan.

4. Extreme angst om verlaten te worden: mensen met een borderline stoornis hebben een grote behoefte aan intieme relaties, maar zijn daar tegelijkertijd bang voor. Ze zijn extreem bang om in de steek gelaten te worden. Ze stellen mensen daarom voortdurend op de proef. Zo testen ze als het ware of en wanneer iemand hen in de steek laat. Op zich neutrale uitspraken of acties leggen ze al snel uit als een persoonlijke afwijzing. Mensen met borderline leggen vaak makkelijk contacten. Maar hun verwachtingen zijn zo hooggespannen dat niemand eraan kan beantwoorden.

Alleen zijn vinden ze vaak erg moeilijk en kan hen in grote paniek brengen. Ze eisen daarom iemands aandacht en liefde volledig op. Hun relaties zijn vaak heftig, maar kort.

5. Opzettelijke zelfverwonding (automutilatie): Veel mensen met borderline krassen zichzelf met scherpe voorwerpen of branden zich met een sigaret. Ook gedachten over of pogingen tot zelfdoding komen veel voor.

6. Identiteitsproblemen: Mensen met borderline hebben meestal weinig zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld en zijn buitengewoon gevoelig voor opmerkingen die ze als kritiek ervaren. Ze twijfelen constant over wat ze zullen aanpakken en wat ze met hun leven willen.

7. Dissociatieve verschijnselen: Mensen met borderline kunnen momenten van vervreemding hebben, het gevoel ‘er niet echt te zijn’ of een sterk en beangstigend gevoel van innerlijke leegte. Soms weten ze even echt niet wat ze gedaan hebben of hoe ze ergens zijn gekomen.

8. Psychotische verschijnselen: Soms krijgen mensen met borderline last van psychotische verschijnselen, zoals in de war of achterdochtig zijn en stemmen horen. Deze verschijnselen kunnen enkele uren of dagen duren.

 

Lichamelijke aspecten van het probleem:

• kneuzingen
• botbreuken (meestal door zelfverwonding)
• blauwe plekken
• bloedingen
• slaapmoeilijkheden

 

Cognitieve aspecten van het probleem:

• geringe probleemoplossing
• concentratieproblemen

 

Emotionele aspecten van het probleem:

• negatief zelfbeeld
• depressie
• suïcide pogingen
• weinig zelfvertrouwen
• zichzelf beschuldigen
• impulsiviteit
• gevoel van vervreemding
• achterdochtig

 

Sociale aspecten van het probleem:

• sociale problemen
• overcompenseren
• angst voor intimiteit
• destructief gedrag
• verslaving
• eetprobleem
• problemen om relaties in stand te houden
• experimenteren extreem met relaties
• overcompenseren
• gedragsproblemen
• agressie

 

Gevolgen voor de cliënt/het cliëntensysteem:

• Kan halsoverkop aan iets nieuws beginnen
• Denken niet na over gevolgen van handelingen
• Kunnen geen maat houden, komt in uiting in drugs, seks en eetstoornissen
• Woede uitbarstingen
• Zelfverwondingen
• identiteitsproblemen
• achterdochtig reageren
• stemmen horen

 

Maatschappelijk functioneren:

Nederland hebben 150.000 tot 250.000 mensen een borderline stoornis. De diagnose wordt drie tot viermaal vaker gesteld bij vrouwen dan bij mannen. Bij mannen wordt de stoornis minder snel herkend, doordat ze vaak door agressie, geweld en verslavingen, eerder met de politie en de verslavingszorg in aanraking komen. Vrouwen komen vaker bij de geestelijke gezondheidszorg terecht, als gevolg van zelf verwondend gedrag en eetstoornissen.

 

Theorie:

• Trauma theorie, door een ingrijpende gebeurtenis kan bordeline ontstaan, dit kan bijvoorbeeld seksueel misbruik kunnen zijn.
• Systeemtheorie, door gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in het systeem kan bordeline ontstaan. Dit kan bijvoorbeeld door mishandeling, emotionele verwaarlozing, enz.

Begeleidingsaspecten:
Dit is een gedicht dat een bordeliner zelf heeft gemaakt met betrekking tot het begeleiden:

 

Liever bemoedigen dan bemoeien
Liever steun dan advies
liever duidelijke grenzen dan geen grenzen
liever heldere afspraken dan vage
Liever gepaste afstand dan overmatige nabijheid

 

Andere aspecten waar rekening mee gehouden moet worden tijdens het behandelen:

• Vaststellen van de juiste diagnose
• het belangrijk om eerst ernstige verschijnselen zoals verwardheid, zelfbeschadiging en misbruik van alcohol of drugs tegen te gaan
• Psychotherapie
• Medicijnen
• Vat de uitingen van de persoon met Borderline en zijn of haar actie´s niet persoonlijk op: Hij/zij heeft geen hekel aan jou, maar heeft moeite met zichzelf.
• Probeer begrip te hebben voor heftige emoties: Er kunnen uitbarstingen van wat voor emotie dan ook voorkomen. Schrik daar niet van.
• Ontwikkel een plan om onveilig gedrag het hoofd te kunnen bieden en voer dit zonodig uit: De persoon met Borderline kan een gevaar worden voor zichzelf. Wees daar op voorbereid en handel daar naar indien nodig, en mogelijk.
• Luister goed en vraag door: Durf verder te vragen, laat je niet afschepen met; “ja goed hoor”
• Op gelijkwaardige wijze communiceren: Behandel de persoon met Borderline niet als een kind, al wordt er nog zo “raar” of onvolwassen gereageerd.
• Toon medeleven, maar geen medelijden: De persoon met Borderline is niet zielig, maar kan wel hulp nodig hebben. Durf dit aan te bieden.
• Probeer afstand te houden, maar niet teveel: Houd afstand als het voor jou te moeilijk wordt, maar laat het niet overkomen als afwijzen.
• Houd je beloftes: Een persoon met Borderline heeft behoefte aan stabiliteit probeer dit te bieden door zelf stabiel te zijn in het houden van beloftes.
• De persoon met Borderline bevestigen en prijzen: Blijf wijzen op de dingen die WEL goed gaan. Opbouwende reactie´s zijn heel belangrijk. De persoon met Borderline zoekt naar bevestiging!
• Leer gevoelige zaken herkennen en bereid je daar op voor: Weet dat sommige onderwerpen gevoelig liggen. Als je hier dus toch over moet beginnen, wees dan op een emotionele reactie voorbereid.
• Duidelijke grenzen stellen. Kijk samen naar een oplossing voordat de grens bereikt is: Schiet de persoon met Borderline door in “verkeerd” gedrag, probeer daar dan afspraken over te maken voordat het te laat is.
• Laat je eigen leven doorgaan, zorg voor genoeg ontspanning: Als je zelf geen rust neemt, kun je er zelf aan onderdoor gaan. Pas dus goed op je eigen grenzen!
• Bied een alternatief: Als het ongelegen komt vraag dan of je bijv. over een half uurtje terug kunt bellen.
• Blijf volhouden: De persoon met Borderline heeft de neiging om de mensen waar hij of zij van houdt van zich weg te duwen. Prik daar doorheen en schrik er niet van weg.
• Bewaar je geduld: Als de persoon met Borderline onredelijk reageert, toch proberen geduldig te blijven. Er komt een moment dat hij/zij dit inziet!
• Probeer geen therapeut of redder te zijn! De persoon met Borderline is ZELF verantwoordelijk voor zijn of haar daden. Hoe moeilijk het soms ook is, soms is het beter als hij of zij een keer tegen de muur aan loopt.

Bronnen:

• members.lycos.nl/borderliner65/id18_m.htm
• msnusers.com/bordelinestoornis/watisbordeline.msnw
• borderline.startzoeken.nl
• www.pitsstop.leidenuniv.nl/index.php3?c=54
• bordeline.startkabel.nl/
• www.stichtingborderline.nl/
• www.mobiel-pleegzorg.nl/archief/2000/mo00118.htm
• www.hulpgids.nl/ziektebeelden/borderline.htm