Burn-Out

Probleemanalyse

Burn-out is een psychologische term voor het gevoel opgebrand te zijn, geen energie of motivatie meer vinden voor de bezigheden op het werk. De term burnout werd begin jaren ’70 voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse psychotherapeuten Herbert Freudenberger en Christina Maslach. De opvatting van de laatste is inmiddels dominant geworden. Burnout bestaat in haar opvatting uit drie, min of meer samenhangende verschijnselen: uitputting (een gevoel van extreme vermoeidheid), cynisme (afstand hebben van het werk, dan wel de mensen met wie men werkt), en verminderde persoonlijke bekwaamheid (het gevoel dat men minder goed presteert dan in het verleden het geval was, ook wel verminderd werkgerelateerd zelfvertrouwen). Deze opvatting ligt tegenwoordig (2006) onder vuur. Het verminderde gevoel van zelfvertrouwen lijkt geen centraal onderdeel van het burnout-syndroom te zijn; terwijl een aantal wetenschappers burnout als een vorm van depressie, dan wel gewone — zij het extreme — vermoeidheid ziet (en dus niet als een op zichzelf staand begrip).

 

Verondersteld wordt wel dat een burn-out kan ontstaan na een teveel aan stress op het werk, vooral bij mensen die enige vorm van creativiteit in zijn ruimste begrip aan de dag moeten leggen. Het voortdurend nieuwe input moeten geven leidt sneller tot uitputting bij mensen met een idealistische instelling aangezien de confrontatie met de werkelijkheid juist voor deze mensen vaak nogal tegenvalt.

Vaak wordt gesteld dat een burn-out niet verward dient te worden met overspannenheid of een depressie. Ze zouden alleen min of meer dezelfde symptomen hebben, maar (vaak) een andere oorzaak hebben en zouden dientengevolge ook anders behandeld dienen te worden. Deze opvatting staat tegenwoordig onder druk; de verschillen tussen deze psychische problemen lijken aanzienlijk kleiner dan de overeenkomsten. Traditioneel werd burnout “behandeld” door de persoon in kwestie (vaak langdurig) thuis te laten zitten, maar dat leidde ertoe dat deze personen nauwelijks meer aan het werk kwamen. Tegenwoordig zijn kortdurende behandelingen (bestaande uit bijvoorbeeld twaalf wekelijkse sessies, waarbij werknemers zo snel mogelijk — vaak al na enkele weken — weer deels aan het werk gaan) aanzienlijk populairder en, naar het zich laat aanzien, ook aanzienlijk effectiever.

 

Oorzaken van burn-out

Hoewel er de laatste tien-vijftien jaar veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de oorzaken van burnout, kunnen we eigenlijk nog weinig zeggen over de oorzaken ervan. Voor zover burnout opgevat kan worden als een vorm van extreme vermoeidheid (de dominante opvatting, zie hierboven), lijkt een chronisch teveel aan inspanning (bijvoorbeeld te hard werken) in combinatie met een tekort aan herstel een belangrijke risicofactor. Daarnaast zijn persoonlijkheidstrekken als overdreven plichtsgetrouwheid, perfectionisme en werkverslaving relatief belangrijke risicofactoren. Deze zijn immers vaak weer oorzakelijke factoren voor hard werken. Overigens is het zeker niet zo dat iedereen die hard werkt een groot risico op burnout loopt; de combinatie van hard werken, weinig herstel en het weinig plezier hebben in het werk lijkt daarentegen duidelijk risicovoller te zijn.

 

Drie groepen van oorzaken van een burnout:

1. het werk
2. persoonlijke kenmerken, privé situatie
3. organisatie kenmerken

 

Theorie Fasen Burn Out

1) Enthousiastme van de werknemers in het begin
2) Stagnatie
3) Frustratie
4) Apathie, met lood in de schoenen naar werk, veelal lichamelijke klachten. Burn out

 

Theorie Koppelen van manieren van aandacht vragen aan werksituatie

1) Presteren
2) Opstandig zijn
3) Lief zijn, deze mensen lopen meer kans op een burn out, omdat ze veel energie geven en het niet terug krijgen. Hun aardigheid wordt als gewoon en vanzelfsprekend gezien.

 

Theorie Burn Out door stress

Door het hebben van geen invloed op werk, te veel of juist te weinig uitdaging, deadlines, pesten kan er stress onstaan waardoor een burn out kan ontstaan.

 

Kenmerken van de gevolgen van Burn Out

Het niet (h)erkennen van overmatige stress is het grootste gevaar voor de ontwikkeling van overspannenheid en burnout. Hierbij is het van belang dat je je realiseert dat mensen doorgaans verschillend op stress reageren, bij de één zullen de klachten meer psychisch zijn en bij de ander van lichamelijke aard of een combinatie van beiden. Ook zijn er mensen die nergens last van hebben en onder langdurige stress prima functioneren. Deze categorie mensen hebben de vaardigheid om stress snel te neutraliseren en zich goed te kunnen opladen voor een volgend moment of de volgende dag.

 

Vroegtijdige waarschuwingssignalen zijn o.a.:

• Concentratieproblemen
• Toename van vergeetachtigheid
• Emotionaliteit
• Besluiteloosheid
• Slaapproblemen
• Meer fouten maken
• Lusteloosheid
• Cynisme
• Toenemende onzekerheid
• Sexuele problemen

 

Enkele andere psychische en/of lichamelijke klachten, vanuit het perspectief dat stress merkbaar is in het gedrag, zijn:

• Veranderingen in het gedrag
• Veranderingen in de manier van praten
• Versmalling
• Verminderde lichamelijke conditie
• Vermeerdering aantal werkuren

 

De drie samenhangende kenmerken van burnout:
1. Emotionele uitputting
2. Depersonalisatie
3. Gevoelens van afnemende competentie

 

Het kenmerkende verschil tussen burnout en overspannenheid is dat als de oorzaak weggenomen wordt, men zich bij overspannenheid weer snel kan herstellen en weer in balans komt. Bij burnout blijven de verschijnselen en kan men de balans niet terug vinden. Burnout ontstaat ook meestal door een opeenstapeling van stressoren en frustraties over een lange termijn, meestal over jaren.

 

Gevolgen van burnout

De consequentie van een burnout valt uiteen in 3 categorieën:

1. Fysieke en emotionele gevolgen
2. Interpersoonlijke gevolgen
3. Gevolgen op houding en gedrag

 

Aandachtspunten voor verzorging, begeleiding en behandeling

Preventie binnen organisatie: duidelijke taakomschrijving, openstaan inbreng medewerkers, medewerkers invloed op werkplek geven, verwachtingen naar medewerkers toe moeten duidelijk zijn (overwerk ivm heersende cultuur binnen organisatie), waardering geven, samenwerken stimuleren, stress pieken inventariseren, promotie bieden, bieden en bewaken van ontspanningsmomenten, personeels tevredenheidsonderzoek, werkbegeleiding-intervisie gesprekken, planten op de werkplek.

Preventie voor persoon: irrationele gedachten onderzoeken, herkennen en omzetten naar rationele gedachten, let op lichamelijke klachten, rol-duidelijkheid creëren, samenwerken- samendelen, geef elkaar waardering, geef feedback ipv roddelen, leer delegeren, wie is de probleemeigenaar (mensen met burn out denken dat zij eigenaar zijn van alle problemen), gezond eten, slapen, sporten, grenzen leren uitspreken.

 

Naderhand organisatie: Poortwachterswet, contact houden, terugkeerplan.

 

Naderhand persoon: in ritme blijven, dagschema, pleeg onderzoek naar energievreters en energiegevers, probeer dit in balans te krijgen. Hartritme trainingen, visualiseren op werk, ontspannen (yoga e.d.) Bofit Programme, R.E.T. Therapie= angst ombuigen naar positieve gevoelens.

 

Burnout wordt tegenwoordig succesvol behandeld door middel van kortdurende (12-15 wekelijkse sessies) therapie. Tijdens die therapie wordt nagegaan welke factoren hebben bijgedragen aan het ontstaan van een burnout; bijvoorbeeld het hebben van zogenaamde “disfunctionele gedachten” (“als ik niet hard werk vindt niemand me aardig/competent/krijg ik nooit een promotie/word ik ontslagen”) wordt aangepakt. Daarnaast worden risicofactoren op het werk geïnventariseerd (bijvoorbeeld te hard moeten werken, teveel overwerken, moeten werken in een onprettige werksfeer, enzovoort) en, waar mogelijk, aangepakt. Bovendien wordt ernaar gestreefd om de cliënt zo snel mogelijk weer aan het werk te laten gaan, liefst al tijdens het behandelingsproces.

Behandeling door de cliënt een aantal maanden thuis te laten zitten om “weer bij te komen” (wat enkele jaren geleden vaak voorkwam) blijkt in de praktijk uitermate ineffectief en leidde vaak tot volledige arbeidsongeschiktheid (tegenwoordig is burnout overigens geen grond meer voor arbeidsongeschiktheid). In de praktijk blijkt een burnout vaak gevolgd te worden door een carrièreomslag; voor veel ex-cliënten blijkt hun burnout reden te zijn te reflecteren op hetgeen ze écht willen. Vaak is dat iets anders dan de baan die ze voorheen hadden.

Indien bovenstaande signalen en klachten herkenbaar zijn, dient client enige afstand te nemen van de stressfactor(en), een gesprek met partner, manager, de huisarts of de bedrijfsarts kan hierbij zeer zinvol zijn.

 

‘’ Je moet presteren, je moet geld verdienen, je moet een hoge opleiding hebben, je moet, je moet, je moet……………………………!!’’

 

Bronnen

• http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=397
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Burn-out
• Rooijendijk L, & A. Dijt & G.J. Wijers (2002), Mens in thema’s, Soest: Nelissen
• Aantekeningen cursus: Afwijkende Ontwikkeling